دکتر حجت‌الاسلام والمسلمين يحيي صالح‌نيا از اساتيد حوزه علميه قم، داراي دكتراي كلام، و مؤسس مركز مطالعات راهبردي امام مهدي(عج) است. وي علوم كلام، فقه و اصول را در حوزه علميه قم تدريس كرده و نويسنده بيش از ۴۰ كتاب و مقاله در حوزه مهدويت و مطالعات آرماني است.

با توجه به انتشار فیلم مستند «ظهور بسيار نزديك است» و ادعاهايي كه در آن بيان شده است، گفتگوي خبرگزاری فارس در زمينه رويكردهاي مختلف درباره علايم ظهور را با وی در ذیل می خوانید.

بر اساس روايات، شناخت علايم ظهور لازم است
صالح‌نيا در ابتداي اين گفتگو بيان داشت: در رابطه با علايم ظهور امام عصر -عجّل الله تعالي فرجه الشريف- و تطبيق آنها بر افراد مختلف، چهار رويكرد كلي وجود دارد. رويكرد اول آن است كه به اين علايم و روايات و كدها پرداخت نشود و بعضي معتقدند كه اين علايم تنها براي بيان بعضي نكات در آينده است و نوعي پيش‌بيني است و ارتباطش با ما صرفاً ارتباطي علمي است، لذا ثمره كاربردي ندارد و تطبيق با افراد و موقعيت‌ها، سبب كجروي و انحرافات بين مردم مي شود.

وي افزود: بعنوان مثال شخصيت مثبتي را به روايتي تطبيق مي‌كنند بعد اين شخصيت اشتباهي مرتكب مي‌شود و مردم به دليل اينكه او قبلا مصداق فلان روايت بيان شده بود اين اشتباه را به حساب صحت و درستي مي‌گذارند.

استاد حوزه در بررسي اين ديدگاه گفت: اين رويكرد مردود است زيرا همان گونه كه در روايت مشهور داريم كه امامت را بشناس (نك: كافي ج۱ص۳۷۱) عين همين روايت را در كتاب شريف «كافي» راجع به علامات ظهور داريم كه حضرت مي‌فرمايد: «اعرف العلامة فاذا عرفتها لم‎يضرك تقدم هذا الامر او تاخر ...»؛ علامت را بشناس چون كه او را شناختي به تو زيان ندارد كه اين امر پيش افتد يا به تأخير افتد. (كافي ج۱ص ۳۷۲)

وي در مورد اين حديث گفت: اين روايت، ترغيب مي‌كند به شناخت علايم ظهور، پس اينكه عده‎اي بگويند نه لازم نيست، با احاديث ناسازگار است ضمن اينكه اگر ما مكلف به اين بوديم كه با اين علامات كاري نداشته باشيم پس چرا اينها گفته شده است؟ همين كه گفته‌اند، معلوم مي‌شود در بيان اين علایم، اشاراتي است كه براي آگاهان و شيعيان مفيد است و اينكه عده‌اي بگويند علايم لازم نيست با احاديث و روايات نمي‌خواند.

تعيين مصداق به دليل نسبي‌بودن اطلاعات ما اشتباه است
مؤسّس مركز مطالعات راهبردي امام مهدي(عج) گفت: دومين رويكرد اين است كه اين روايات را بر اشخاص يا جريانات خاصي تطبيق مي‌دهد مانند كاري كه در مستند «ظهور بسيار نزديك است» اتفاق افتاده است.

وي در بررسي اين رويكرد گفت: اين رويكرد نيز مردود است چرا كه علم و اطلاع ما نسبت به اشخاص نسبي است و گرچه ممكن است برخي از ويژگي‌هاي افراد را بدانيم ولي ده‌ها ويژگي ديگرش را نمي‌دانيم به‏علاوه ده‌ها فرد ديگر با همان مشخصات وجود دارند و ممكن است جزو اولياء الله يا اعداء ‌الله باشند ولي ما آنها را نمي‌شناسيم. از كجا معلوم كه يكي از آنها، مصداق برخي از روايات نباشد؟!

پژوهشگر مباحث مهدويت ادامه داد: بنابراين با توجه به كامل نبودن آگاهي ما نسبت به مصاديق و روايات، نمي‌توانيم شخص يا جرياني را مصداق حتمي يك شخص يا علامت، در عصر ظهور بدانيم و اگر هم تطبيق بدهيم اصلا قابل اثبات نيست و تبعات و مشكلات فراواني به همراه دارد.

بهترين رويكرد به روايات آخرالزماني، بيان علايم ظهور و ارایه راهبرد است
صالح‎نيا ادامه داد: سومين رويكرد كه نزد برخي معمول شده اين است كه مي‌گويند: اين علايم احتمالي است، يا اينكه مي‌گويند فلان مصداق تطبيق داده شده شايد درست باشد و شايد درست نباشد، يعني مطلب را به صورت احتمال مطرح مي‌كنند. اين ديدگاه نه مثل ديدگاه اول همه چيز را نفي مي‌كند و نه مثل ديدگاه دوم تطبيق صد در صد را مي پذيرد بلكه فقط احتمال مي‌دهد كه باشد يا نباشد.

وي ضمن تحليل روش سوم گفت: اولاً اين‎گونه صحبت كردن با مذاق روايات نمي‌سازد و ثانياً وقتي هميشه با احتمال صحبت كنيم، مسئله روشن نمي‌شود در حالي كه بيان اين علايم در روايات، هدفمند است و وقتي سخن از كسي يا علامتي به ميان مي‌آيد يعني بايد متوقع و مترقب افرادي با اين مشخصات بود در حالي كه احتمال، ما را به سوي هدف خاصي سوق نمي‌دهد.

استاد حوزه گفت: رويكرد چهارم، ديدگاهي است كه به نظر بنده مي‌توان آن را ارایه كرد و اين روش، از سيره ائمه(س) و علماي بزرگ شيعه استنتاج و استنباط مي‌شود و آن، بيان راهبردي اين مسایل است. يعني ما علايم ظهور را بيان كرده دنبال راهبرد باشيم.

امام خميني(ره) پرچمدار زمينه‌سازي ظهور حضرت حجّت(عج) در عصر حاضر است
صالح‌نيا با اشاره به روايتي از كتاب «مجالس المؤمنين» نوشته مرحوم «قاضي نورالله شوشتري» جلد دوم صفحه ۳۵۳ گفت: اين روايت را ذكر مي‌‌كنم تا ببينيد فقهاي شيعه چطور براي نصرت دين و ساقط كردن سلاطين ظالم از علايم ظهور استفاده كرده‌اند. مرحوم شوشتري مي‌نويسد: «قدوة المجتهدين، شيخ جمال الدين (يعني علامه حلي) در كتاب «كشف الحق» آورده كه چون اميرالمؤمنين -عليه السّلام- خبر داده بود از استيلاي مغول و تاتار و انقراض ملك بني‎العباس (كه اين انقراض ملك بني‎العباس و استيلاي مغول از ملاحم، فتن و علايم قبل از ظهور ذكر شده) و كشته شدن ايشان بر دست هلاكوخان، وقتي هلاكوخان به حوالي بغداد رسيد پدر من (يعني پدر علامه حلي) شيخ سديد الدين و سيدبن طاووس (كه هر دو از بزرگان
” هر عاملي كه به وحدت مسلمين و وحدت بين شيعه و سني و نيز وحدت بين خود شيعيان ضربه بزند، مخالف با زمينه‌سازي ظهور است چرا كه امام عصر -عليه السّلام- بر يك امت واحد اسلامي ظهور مي‌كند و با ياري آنها جهان را از ظلم و جور نجات مي‌دهد “
شيعه هستند) و چند كس ديگر از اكابر و افاضل نجف و كوفه و حله، كتابتي به هلاكو نوشتند و طلب امان از او نمودند پس هلاكو ايشان را نزد خود طلبيد و چون ايشان ترسيدند كه بي‌امان نزد او بروند، پدر من تنها نزد هلاكو رفت. آنگاه هلاكو از او پرسيد: سبب چه بود كه پيش از آثار ظفر من بر بغداد كتابت نوشتيد و طلب امان از من نموديد؟ شيخ سديدالدين گفت: سبب اين است كه حضرت اميرالمؤمنين ما را از ظهور تو خبر داده و فرمود كه ترك بر آخر خلفاي بني‏العباس وارد خواهد شد و پادشاه ايشان، مردي صاحب اقبال خواهد بود كه بر هيچ قلعه و شهري نگذرد كه آن را فتح نكند و هيچ رايتي در مقابل او بر پا نشود كه نگون‏سار نگردد. چون از نقل اين خبرِ كرامت اثر (يعني يك نوع پيشگويي و كرامت بود) فارغ شد، هلاكو با او طريقه لطف و تعظيم مسلوك داشته خط امان اهل مشهد (يعني مشهدِ نجف) و كوفه و حله به او عنايت فرمود و آن بقعه مباركه از تُرك‏تازيِ مغول سالم ماند».

صالح‌نيا متذكر شد: ملاحظه مي كنيد كه اگر علماي آن زمان، اين كار را نمي‌كردند همان‎طوري كه ايادي مغول، بغداد را با خاك يكسان كرده و افراد بسياري را به قتل رساندند، نجف، كوفه، حله و كربلا را هم نابود كرده و افراد بيشتري را غرق در خون مي‌كردند ولي اين چند فقيه بزرگ شيعه از اين علامت قبل از ظهور استفاده و يك راهبرد از آن استخراج كردند و آن نجات شهرها و مردمان اين شهرها بود.

وي افزود: اگر بزرگان آن زمان، يكي از سه رويكرد قبلي را دنبال مي‌كردند موفقيتي در پي نداشتند. لذا خواص مي توانند با استفاده از علايم ظهور، راهبردهايي را بيرون كشيده آنها را در جهت تقويت دين به كار گيرند.

مؤسّس مركز مطالعات راهبردي امام مهدي(عج) گفت: در تكميل اين مطلب لازم است اتفاقاتي كه در چند هفته گذشته رخ داده، تحليل و و نقد شود: اولا بايد بدانيم كه پرچمدار زمينه‌سازي ظهور حضرت حجّت(عج) در عصر حاضر، حضرت امام خميني(ره) است. ايشان در نامه مورخ 8/1/1368 يعني حدود دو ماه قبل از رحلتشان مي‌فرمايند: مسوولان كشور بايد بدانند كه انقلاب ما محدود به ايران نيست، انقلاب ما شروع انقلاب بزرگ جهاني اسلام به پرچمداري حضرت حجّت(عج) است.

اين استاد حوزه ادامه داد: امام خميني(ره) با كار عظيمي كه انجام داد، زمينه‌ساز ظهور است پس نبايد كارهاي غيراصيلي كه تنها داراي شعاع تبليغاتي بوده و معلوم نيست با حمايت چه‎كساني صورت مي گيرد، و معلوم نيست كه دست اندركارانش چقدر علم و تخصص دارند، اصل قضيه «انقلاب جمهوري اسلامي زمينه‌ساز ظهور و در مسير ظهور است» را تحت‌الشعاع قرار دهد بلكه فارغ از اينكه سيد خراساني كيست و سفياني چه‎كسي است، همه بايد وظيفه خود را به خوبي شناخته به نحو احسن انجام دهند.

حضرت امام(ره) معتقدند؛ هر عاملي كه به وحدت مسلمانان ضربه بزند مخالف با زمينه‌سازي ظهور است
صالح‎نيا افزود: در همين راستا است كه امام خميني(ره) راهبردهايي مثل صدور انقلاب را مطرح كردند يا فرمودند دشمن اصلي ما آمريكاست و دجال‌ها و سفياني‌ها در دامن چنين دشمني پرورش پيدا مي كنند. امام راحل(ره) همچنين بحث وحدت را مطرح كردند و فرمودند هر عاملي كه به وحدت مسلمين و وحدت بين شيعه و سني و نيز وحدت بين خود شيعيان ضربه بزند، مخالف با زمينه‌سازي ظهور است چرا كه امام عصر -عليه السّلام- بر يك امت واحد اسلامي ظهور مي‌كند و با ياري آنها جهان را از ظلم و جور نجات مي‌دهد.

پژوهشگر مسایل مهدويت تاكيد كرد: حتي اگر مخدوش كردن وحدت اسلامي با يك فیلم به‏نام «ظهور بسيار نزديك است» انجام گيرد باز هم قطعاً مردود است. پس بايد روند اصلي را بشناسيم و بدانيم بقيه چيزها در حاشيه قرار دارند و بعضي از اين مسایلِ حاشيه‌اي كه گاهي سياسي و گاهي فرهنگي است، نبايد جاي اصل مطلب را بگيرد.

در مباحث كلامي مهدويت به بلوغ لازم علمي نرسيده‌ايم
استاد حوزه علميه قم گفت: نكته ديگر اينكه مسووليت زمينه‌سازي ظهور در درجه اول به عهده علما و دانشمندان اسلامي است و متاسفانه اين حاشيه‌پردازي‌ها نشانگر اين است كه جامعه اسلامي ما، در مباحث كلامي بخصوص مهدويت، به بلوغ لازم علمي نرسيده است و علتش هم كم‎كاري فرهيختگان حوزه و دانشگاه بويژه علماي علم كلام و حديث در اين زمينه است.

وي در ادامه افزود: مقام معظم رهبري بخوبي جريان جامعه را به سمت زمينه‌هاي ظهور رهبري مي‌كنند. زيرا اگر قبول كنيم كه ظهور امام عصر -عليه السّلام- به صورت معجزه‌اي صرف نخواهد بود (چرا كه اگر قرار بود به صورت معجزه صرف باشد لازم نبود اين همه صبر كرده و ظهور به تاخير بيفتد بلكه خداي تعالي در هر دوره‌اي كه مي‌خواست به صورت معجزه، امام عصر عجّل الله تعالي فرجه را مي‌توانست ظاهر كند) به عبارت ديگر اگر قبول كنيم كه ظهور، نياز به وجود ياران كارآمد و زمينه‌هايي دارد، مقام معظم رهبري جامعه را به سمت اقتداري كه زمينه‌ساز ظهور است، پيش مي‌برند و در مسير اين اقتدار است كه بحث‌هايي مثل نهضت نرم‌افزاري مطرح مي‌شود.

محقق و پژوهشگر حوزه علميه ادامه داد: بحث «همت مضاعف و كار مضاعف» و ‌«جهاد اقتصادي» همگي براي ايجاد اين اقتدار است، لذا بهترين كار در مسير زمينه‌سازي ظهور، توجه ويژه به كدهايي است كه مقام معظم رهبري با استفاده از آيات و روايات مطرح مي‌كنند و كاملاً متوجه جبهه‌بندي دشمن حتي در نامگذاري سال‌ها هستند. لذا امسال نيز به وضوح اشاره كردند كه دشمن و جبهه باطل همتش را بر شكست اقتصادي ما گذاشته بنابراين امسال بايد به دنبال جهاد اقتصادي باشيم.

صالح‌نيا در پايان متذكر شد: رسيدن به هدف، برنامه صحيح و دقيق، و كار صحيح و متناسب با آن برنامه را مي‌طلبد، چرا كه بر اساس سنت الهي، وجود هيچ امري بدون زمينه و پيش‏درآمد، نخواهد بود، لذا ظهور حضرت حجت -عجّل الله تعالي فرجه- نياز به زمينه‌سازي دارد نه حاشيه‌سازي و ما بايد آرمان‌ها و برنامه‌هاي ايشان را شناخته و براي رسيدن به آنها كار انجام دهيم.